Άρθρα

ΟΜΙΛΙΑ ΤΗΝ Α’ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ ME ΘΕΜΑ: ΠΟΣΟ ΟΡΘΟΔΟΞΟΙ ΕΙΜΑΣΤΕ;

Ομιλητής:  π. Μιχαήλ Χαλάς, εφημέριος Ι.Ν. Κοιμήσεως Θεοτόκου Αργυρουπόλεως

Πρέπει να ομολογήσω ότι το θέμα αυτό έχει τεράστιες διαστάσεις πλάτους και βάθους. Μπορεί κανείς να το εξετάσει κοινωνικά, εθνικά και πολιτικά ακόμη. Όμως όταν ο π. Θεόδωρος αυθόρμητα μου έδωσε αυτό το θέμα, λόγω της ημέρας της Ορθοδοξίας, η σκέψη μου κατευθύνθηκε στο να καλύψουμε την ορθόδοξη πνευματικότητα που πρέπει να βιώνουμε, ώστε να καταλάβουμε ο καθένας μας το πόσο ορθόδοξοι είμαστε, σε ποιο σκαλοπάτι ορθόδοξου ήθους και συνέπειας μπορούμε να κατατάξουμε τον εαυτό μας. Και μόνο από τον τίτλο του θέματος το μυαλό μου οδηγήθηκε στον λόγο του Χριστού προς τον Απόστολο Πέτρο «επανάγαγε εις το βάθος». Το αποτέλεσμα της υπακοής υπήρξε θαυμαστό. Σαν έριξαν τα δίχτυα στα βαθιά, γέμισαν από πλήθος ιχθύων. Το θαύμα φανερό. Δείχνει καθαρά τι μπορεί να αποδώσει η υπακοή στον λόγο του Χριστού.

Νομίζω ότι δεν είναι κάτι καινούριο, αν πούμε, ότι εκείνο που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο της εποχής μας είναι η εξωστρέφεια. Πολύ λίγο ενδιαφέρονται οι πολλοί γι’  αυτό που λέμε « εσωτερικό άνθρωπο, εσωτερική ζωή, πνευματική ζωή». Ο καθένας μας τρέχει να προλάβει την εποχή στο έξαλλο και μανιασμένο τρέξιμο της – ακυβέρνητη – από την ηγετική πνευματική πνοή του ανθρώπου. Αυτή η βιασύνη μας ανάμεσα σε ένα λαχανιασμένο σύνολο κουρασμένων ανθρώπων, κάνει να φαίνεται πιο πολύ η αγωνία μας και το άγχος. Τρέχουμε, χωρίς καμμιά εσωτερική αιτία, χωρίς καμμιά δικαίωση από μέσα μας. Τρέχουμε γιατί τρέχει ο κόσμος, το πλήθος, η μάζα, το μπουλούκι, που δεν γνωρίζει τον βαθύτερο προορισμό του. Τρέχουμε πάνω στη γη , κάτω από τη γη, στη θάλασσα και κάτω  από τη θάλασσα και πάνω από τα σύννεφα. Εξαντλητική κίνηση που απασχολεί κάθε λεπτό μας. Που παρακολουθούμε με αδικαιολόγητο ενδιαφέρον. Πικρό είναι το ψωμί που τρώμε, και άνοστο το στυφό κρασί που πίνουμε. «Άρτος οδύνης» το ψωμί που κουβαλάμε στο σακούλι μας. Μέσα σε ένα «πούσι», σε μια δυνατή ομίχλη, έχουμε χάσει το δρόμο, που οδηγεί στο τέρμα του πραγματικού προορισμού μας. Με την πολυπραγματοσύνη μας σκορπίζουμε ότι ιερώτερο έχουμε  μέσα μας. Ότι κάνει θόρυβο, ότι γυαλίζει μας πολιορκεί. Θέλουμε να γίνουμε πλούσιοι χωρίς ιδρώτα και κόπο από την μια μέρα στην άλλη. «Επανάγαγε εις το βάθος». Σκύψε μέσα σου να βρεις τον θησαυρό που έχεις χαμένο και κυνηγάς μάταια να βρεις στις αγωνιώδεις εξωτερικές πορείες σου. «Εντός ημών εστίν η βασιλεία των ουρανών» μας είπε ο Χριστός. Και μέσα μας μονάχα θα βρούμε την ειρήνη και τη γαλήνη που χάσαμε.

Τότε μόνο θα αρχίσουμε να βαθμολογούμε τον εαυτό μας. Το πόσο ορθόδοξοι είμαστε. Το πόσο δύσκολο είναι να μπει κανείς στα βάθη του και να πλησιάσει τον Κύριο από τη θύρα της καρδιάς του, φαίνεται όταν σκεφθούμε με πόση δυσκολία μαζεύουμε το νου μας στην προσευχή, έστω για ένα τέταρτο ή μισή ώρα, ενώ από την άλλη μεριά, με μεγάλη ευκολία και με πολύ άνεση σκορπίζουμε την ψυχή μας για τα πράγματα του κόσμου και είναι πολλά, να μην τα απαριθμήσω και σπαταλώ τον χρόνο σας (τηλεόραση, σήριαλς). Όλα αυτά δεν μας αφήνουν να σκεφθούμε, πώς μπορεί να έχουμε δικές μας αμαρτίες που θέλουν γιατριά. Και εμείς ασχολούμαστε με τις αμαρτίες και τα ελαττώματα του διπλανού μας.

Θα σας περιγράψω ένα περιστατικό από το Γεροντικό. «Έπεσε κάποτε σε ένα σοβαρό σφάλμα κάποιος μοναχός. Οι αδελφοί της Σκήτης, αφού έκαναν συμβούλιο, είπαν να φωνάξουν από την έρημο τον αββά Μωϋσή, για να πει εκείνος τη σοφή και δίκαιη κρίση για την τιμωρία του μοναχού. Ο Γέροντας ήλθε στη Σκήτη χωρίς να πολυθέλει. Οι πατέρες που έτρεξαν να τον προϋπαντήσουν, είδαν να κρατά στον ώμο του έναν παληό τρύπιο ντορβά, γεμάτο άμμο, που έτρεχε καθώς περπατούσε. Οι πατέρες τον ρώτησαν, Τι είναι αυτό Πάτερ; Και εκείνος τους απάντησε: Είναι οι αμαρτίες μου, που τρέχουν σαν την άμμο, αλλά δεν τις βλέπω και τις προσπερνώ, ενώ ήλθα σήμερα να κρίνω ξένες αμαρτίες. Οι πατέρες της Σκήτης θαύμασαν την σοφία και την αγιότητα του αββά Μωϋσέως, έφυγαν ο καθένας για το κελλί του, συγχωρώντας τον αδελφό τους».

Είναι πολύ δύσκολο να βλέπει κανείς σαν σε καθρέπτη μέσα στη καρδιά του, γιατί βλέπει τις πτώσεις, τις σκέψεις και τις επιθυμίες που δεν έπρεπε να κάνει.

Αν υπάρχει άνθρωπος είναι γιατί υπάρχει ο Θεός. Η μετάβαση από την θεοκεντρικότητα στον ανθρωποκεντρισμό, από τον θεάνθρωπο στον άνθρωπο θεό, έχει σαν τελικό κατάντημα τον αυτοεγκλεισμό του ανθρώπου στη φτώχεια της αυτάρκειάς του, στην παραμόρφωση σε ένα είδωλο ανάμεσα στα αναρίθμητα είδωλα, την μεταβολή του σε ένα φοβισμένο ον. Ο άνθρωπος του αιώνα μας παρουσιάζεται σαν το πιο προβληματικό και δυστυχισμένο ον, αποκαλύπτοντας ότι είναι μόνος και αβοήθητος. Είναι η πνευματική ερήμωση και ερείπωση της καρδιάς του σύγχρονου ανθρώπου. Είναι μια ασθένεια προς θάνατον, που δεν θεραπεύεται με τη γνώση και την επιστήμη. Δεν θεραπεύεται με την αυτοϊκανοποίηση και τον ερωτισμό. Το αδιέξοδο δεν θεραπεύεται με την μαγεία – θεότητα της τεχνικής και τον παράδεισό της, όταν η τεχνική χωρισμένη από το πνευματικό βάθος των πραγμάτων, καταντά μια καταλυτική κυριαρχία πάνω στον άνθρωπο και τον στερεί από την δυνατότητα της προσωπικής γνώσης (βιομηχανική παραγωγή – αφθονία καταναλωτικών αγαθών – ανέσεως και ευημερίας – κινητή τηλεφωνία και τα παράγωγά της). Ζούμε στην εποχή της εύκολης παραγωγής ιδεολογιών, με τις οποίες οι άνθρωποι ντύνουν τις απάνθρωπες σκέψεις και τυρανικές βλέψεις τους. Η πνευματική παρακμή δεν θεραπεύεται με την επιστράτευση κάθε λογής «γιόγκα» και «γκουρού», που σπεύδουμε εύκολα να υιοθετήσουμε, νομίζοντας ότι καλύπτουμε τα ψυχικά μας τραύματα ή να απελευθερώσουμε από την ανία και το αδιέξοδο της καθημερινότητας, την κενότητα και την αθλιότητα του βίου μας. Όλα αυτά συνιστούν μία γνώση χωρίς αντικειμενικά κριτήρια, ένα τραγικώτερο και ασφυκτικότερο εγκλεισμό στο εγώ μας. Στην πραγματικότητα απουσιάζει η προσωπική διάσταση, η δυναμική απόφαση του ανθρώπου να υπερβαίνει την αυτάρκειά του, να εξέρχεται από τον εαυτό του και να γίνεται καθολικός, ιστορικός και υπεύθυνος.

Είδατε τι δύσκολο είναι να προσδιορίζει ο καθένας μας το πόσο ορθόδοξος είναι; Δεν είναι το όνομα, είναι το βίωμα. Και το βίωμα ορθόδοξος έχει πολλαπλές διαστάσεις πλάτους και μήκους. Ξέρετε η εποχή μας έχει την τάση να θεωρεί τα προβλήματα του ανθρώπου ψυχολογικά (παράδειγμα των ιερέων στην εξομολόγηση) και να απαιτεί τη στροφή προς ψυχανάλυση και ψυχιατρική, που εξασφαλίζουν την ατομική θεραπεία, την υπέρβαση της ατομικής κρίσεως και ενοχής. Όμως η Χριστιανική ορθόδοξη πνευματικότητα καλείται να μαρτυρήσει, ότι τα πραγματικά προβλήματα του ανθρώπου, πάντοτε και τώρα, είναι πνευματικά και για να τα λύσει χρειάζεται επιστροφή στην πνευματική διάσταση της υπάρξεως. Πρόκειται στο βάθος, για επιστροφή στην μεταφυσική και μεταψυχική διάστασή του, στην υπαρξιακή και εσχατολογική εμπειρία του χριστιανού, που προϋποθέτει μια αποφασιστική πράξη. Ποια; Την απελευθέρωσή του από κάθε είδους ψυχισμού και την υπέρβαση του ατομισμού, των κρίσεων και των απογοητεύσεών του. Η Χριστιανική ορθόδοξη πνευματικότητα έρχεται να διακηρύξει, ότι δεν υπάρχει πρόβλημα που να μην έχει μια πνευματική αιτία και λύση, θεώρηση και απάντηση.

Για να απαντήσουμε το πόσο ορθόδοξοι είμαστε, πρέπει να έχουμε τακτοποιήσει μέσα μας τι είναι ορθοδοξία και τι δεν είναι. Ορθοδοξία είναι ο κύκλος που έχει στο μέσο τον Χριστό. Είναι το μέσον αλλά και το μέτρο. Το μέτρο της άπειρης αγάπης. Είναι το μέτρο της τελειότητας, το μέτρο της ελευθερίας. Δεν είναι συνήθεια. Δεν την κρατάμε γιατί έτσι την βρήκαμε. Την βιώνουμε γιατί την αγαπάμε, την δεχόμαστε, γιατί την πιστεύουμε. Δεν είναι κάποιο εθιμικό δίκαιο. Είναι η ρήξη με τα ανθρώπινα θρησκευτικά κατασκευάσματα, ρήξη με την τυπολατρεία, αφού είναι η λατρεία της ουσίας. Είναι ρήξη με το εγώ, είναι απόδειξη μαρτυρίας, είναι ιστορία ματωμένη. Η ορθοδοξία είναι το ιστορικό περπάτημα του Θεού κάτω στη γη. Οφείλουμε να κατανοήσουμε το γιατί είμαστε ορθόδοξοι. Δεν είμαστε γιατί γεννηθήκαμε, είμαστε εν δυνάμει ορθόδοξοι, η χάρις μας χαριτώνει και γινόμαστε εν ενεργεία. Είναι η ζωντανή συναγωγή όλης της ζωής μας. Μέσα στην ορθοδοξία ζούμε τη χαρά της αφέσεως και της θείας μεθέξεως.

Στην ορθοδοξία έχουμε τη σιγουριά του μέλλοντος, χωρίς φόβους και αμφιταλαντεύσεις. Όποιος δεν εργάζεται τον Χριστό του σήμερα θάβει για τον εαυτό του τον Χριστό του χθες. Όποιος την αλήθεια του Χριστού δεν την μεταφράζει σε προσωπικό αγώνα, καταστρέφεται πνευματικά. Η ορθοδοξία δεν είναι ούτε μουσείο παρελθόντος και πολυτελών κειμηλίων, ούτε μούμια ενταφιασμένη σε χρυσή λάρνακα, που πρέπει να την συντηρούμε. Τρέχει στον δρόμο του χρόνου. Δεν είναι συντήρηση νεκρών τύπων, είναι τήρηση ζωντανών εντολών. Δεν είναι μόνο στάση ζωής και έκσταση ψυχής. Είναι και αντίσταση στο ρεύμα του κακού. Και επανάσταση. Αυτό τι όμως, θα μας γνωρίσει και θα μας αναγνωρίσει ο Κύριος εν ημέρα κρίσεως, εάν όμως είμαστε όντως σωστοί ορθόδοξοι; Χρειάζεται να έχουμε πιστοποιητικό ορθής ομολογίας από το Ληξιαρχείο του ουρανού, που θα είναι επικυρωμένο από την αγάπη, την ελεημοσύνη και την φιλανθρωπία. Ο Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος λέει: «Κέρδος ουδέν εκ της πίστεως, όταν αγνοεί ημάς ο Δεσπότης Χριστός». Η ορθοδοξία δεν υπάρχει σε τόπο, είναι τρόπος , είναι μονόδρομος , αφού διαφορετικά δεν μπορεί να σωθούμε. Αν η ορθοδοξία είναι η ακρίβεια της πίστεως, τότε η πορεία της στο σύγχρονο κόσμο φαίνεται κυρίως από την ακρίβεια της Πολιτείας των χριστιανών. Κάποτε είμαστε ακριβοί στα πίτουρα και φτηνοί στο αλεύρι, ευαίσθητοι σε δευτερεύοντα  πράγματα γύρω από λειτουργικούς τύπους, αναίσθητοι στην αγάπη και αγωνία του κόσμου.

Ορθοπραξία χρειάζεται. «Πορεύου και συ και ποίει ομοίως». Τι καθόμαστε και θαυμάζουμε την ορθοδοξία αφ’ υψηλού; Κινήσεις απαιτούνται. Νηστεία. Ποια νηστεία; Αποδέσμευση από τα πάθη. Κίνηση ιεραποστολική. Κάποιος μας περιμένει να τον οδηγήσουμε στην αναζήτηση της Αλήθειας. Να κινηθούμε σαν τον καλό Σαμαρείτη. Όχι φιλολογίες. Απαιτείται θεϊκή ενέργεια. Παλεύουμε διαρκώς, στην παλαίστρα του εσωτερικού μας κόσμου, στην  παλαίστρα της οικογένειάς μας, της κοινωνίας. Στην εποχή της πληροφορικής η κοινωνία περιμένει από εμάς μεγάλη πληροφορία. Ποια είναι αυτή; Να δώσουμε να καταλάβουν οι άλλοι γύρω μας ότι ο Χριστός είναι η αλήθεια, η ζωή και η ελπίδα του κόσμου. Τότε θα μετρήσουμε σωστά το πόσο ορθόδοξοι είμαστε. Τρέμω στη σκέψη, μήπως ο Χριστός μας εκείνη την Μεγάλη ημέρα της κρίσεως μας πει: Μήπως δείχνεστε ορθόδοξοι, ενώ στην πραγματικότητα είστε ετερόδοξοι, αλλόδοξοι, κακόδοξοι, μισαλλόδοξοι, φιλόδοξοι, κενόδοξοι, ματαιόδοξοι, απαισιόδοξοι. Είναι δυνατόν να λέγεστε ορθόδοξοι και να αγνοείτε εμένα;

Φανταστείτε έναν δρόμο καινούριο. Καλός ο μηχανικός, θαυμάσιο το συνεργείο που τον άνοιξε, παρ’ όλα αυτά πολλοί παραστρατούμε. Άλλοι πέφτουμε στη μέση του δρόμου, άλλοι στεκόμαστε διστακτικά στην αφετηρία. Ποιο το όφελος από την νέα λεωφόρο; Αν στη ζωή μας ξεφεύγουμε από το δρόμο, παραστρατούμε προς την απώλεια. Αν γλυστράμε σε αμαρτωλά πάθη, τσακιζόμαστε, αφού και ο ωραιότερος δρόμος βάφεται δυστυχώς με αίμα.  Αν με την ραθυμία μας δεν κινούμαστε και δεν δραστηριοποιούμαστε, παραμένουμε στην αφετηρία. Αλλά ο δρόμος υπάρχει κυρίως για το τέρμα. Είδατε ποτέ αθλητή δρόμου ή ταχύτητας να τρέχει με χωλό το ένα πόδι; Εμείς δυστυχώς οι λεγόμενοι ορθόδοξοι, είμαστε κουτσοί και στα δύο πόδια. Χωλαίνουμε και στα δύο, και στην πίστη και στον βίο. Και στο δόγμα και στο ήθος. Τίθεται ένα ερώτημα: πόσο χωράει ο Χριστός στην ορθοδοξία; Έχει θέση στον λεγόμενο ορθόδοξο χώρο; Ή μήπως τον ερμηνεύουμε κατά τα δικά μας συμφεροντολογικά γούστα και τον φοράμε ως ένα ωραίο ένδυμα, ανάλογα με τις περιστάσεις που βιώνουμε; Μήπως γινόμαστε αιρετικοί στην ζωή μας; Όταν επιλέγουμε την αισθητική του κόσμου και όλες οι αισθήσεις μας συνειδητά κυνηγούν και υποτάσσονται στον αισθησιασμό, χωρίς να επιθυμούν τον αγιασμό, αυτό δεν είναι αίρεση; Όταν επιλέγουμε να καλύπτουμε όλο τον χρόνο του βίου με τα βιοτικά και τις υλιστικές επιδιώξεις και δεν προσφέρουμε χρόνο για την αιωνιότητα, αυτό δεν είναι αίρεση; Ορθοδοξία σημαίνει να βιώσουμε «θελήματι Θεού τον επίλοιπον εν σαρκί χρόνον». Αν γίνουμε εμείς αυθεντικά ορθόδοξοι, θα βλέπουν στο δικό μας πρόσωπο τον Πατέρα ημών τον εν τοις ουρανοίς.

Πόσοι από τους λεγόμενους ορθόδοξους χριστιανούς έχουν ορθή πίστη και γνώση για το πρόσωπο του Χριστού; Ορθοδοξία χωρίς Χριστό είναι μία κουλτούρα ακίνδυνη και κοσμική. Είναι μία ιδεολογία ή μια συνέχεια τοπικών εθίμων. Ο Χριστός χωρίς ορθοδοξία είναι ψεύτικος Χριστός.

Αν υποθέσουμε ότι γίνεται μια έρευνα με το ερώτημα: Τι είναι για σένα ο Χριστός; Αν πέσουμε πάνω σε Χιλιαστή θα πει: ο Χριστός είναι το μεγαλύτερο και τελειότερο κτίσμα του Θεού. Όχι όμως Θεός. Αν πέσουμε πάνω σε ασεβή θα πει: δεν με ενδιαφέρει αυτό που εσείς ονομάζετε Χριστό. Αν πέσουμε σε ποδοσφαιρόφιλο θα πει: βέβαια εγώ έχω τον δικό μου θεό, την ομάδα μαου. Αν αυτός είναι φιλάργυρος θα πει: καλός είναι ο Χριστός, μα για μένα θεός είναι το χρήμα. Αν αυτός είναι Προτεστάντης θα πει: ο Χριστός είναι ο σωτήρας μου. Με έσωσε. Το αίμα του με λύτρωσε. Είμαι σωσμένος. Δεν έχω ανάγκη από εξομολόγηση, ούτε από θεία κοινωνία. Εάν ρωτήσουμε εκεί στα Ιόνια Νησιά, σε δύο συγκεκριμένα χωρίς να τα ονομάσω, θα πουν: καλός ο Χριστός, αλλά όχι σαν τον Άγιο Γεράσιμο και σαν τον Άγιο Διονύσιο! Η ορθοδοξία είναι το μυστικό σώμα του Χριστού. Αν δεν γνωρίσουμε αληθινά τον Χριστό, ως απεσταλμένο του θεού Πατέρα για τη δική μας σωτηρία, τότε καμμιά θρησκευτικότητα δεν μας ωφελεί. Εκεί θα μετρήσουμε το πόσο ορθόδοξοι είμαστε. Η πνευματική ζωή θέλει ακρίβεια και ειλικρίνεια. Ή αρχίζουμε και πορευόμεθα τον χριστιανικό δρόμο με όρεξη, με διάθεση συνέπειας, με αγωνιστικό φρόνημα, ή διαφορετικά, εάν είμαστε εύκολοι σε ασυνέπειες, μικροϋποχρεώσεις και μικροαβαρίες στη συνείδηση, τότε δεν είναι δυνατόν να έχουμε ικανοποιητική πορεία. Είναι πολύ συχνή η σκέψη «τούτο δεν πειράζει», «εκείνο δεν είναι βαρύ», «αυτό είναι μικρό». Είμαστε εύκολοι στο να σμικρύνουμε στα μάτια μας τις απροσεξίες μας. Στον εαυτό μας εύκολα χαριζόμαστε. Τα μικρά πολύ εύκολα φέρνουν τα μεγάλα. Μικρό ψεματάκι, όταν επαναλαμβάνεται απρόσεκτα, εύκολα εθίζει το εσωτερικό μας σε μεγάλο ψέμα.Μικρή κλοπή γίνεται μεγαλύτερη. Μικρό ρήγμα σ’ ένα τοίχο, εάν εγκαίρως δεν επιδιορθωθεί, μπορεί να φέρει την κατάρευση του οικοδομήματος. Μικρή υποχώρηση ενός φράγματος μπορεί να φέρει πλημμύρα και καταστροφή. Η διάνοια ενώ «έγκειται επί τα πονηρά εκ νεότητος ημών» υπάρχει μέσα μας αντίσταση, που βοηθάει στην απόκρουση των πειρασμών. Εδώ βαθμολογούμε τον εαυτό μας κατά πόσο ορθόδοξοι είμαστε. Συμβαίνει στην ψυχή, ακριβώς ότι συμβαίνει στον σωματικό μας οργανισμό. Για να διατηρήσουμε το σώμα υγιές, πρέπει να προσέξουμε την περιφρούρηση της υγείας μας. Οι μικροαπροσεξίες σε θέμα υγείας εξασθενίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος και μας εκθέτουν στην βλαβερή επίδραση νοσογόνων παραγόντων, Κατά παρόμοιον τρόπον εξασθενίζουμε το ανοσοποιητικό σύστημα της πνευματικής μας ζωής.

Πρέπει να προσέξουμε πολύ αυτήν την αλήθεια. Μη μας εξαπατά ο διάβολος με αντίθετες σκέψεις. Ανοίγουμε κερκόπορτες στην αμαρτία και οδηγούμεθα σε πόρωση συνειδήσεως. Τραγικό παράδειγμα ο Ιούδας. Δεν ξεκίνησε σαν προδότης. Κατάντησε προδότης από μικροϋποχωρήσεις. Στην αρχή είχε καλή διάθεση. Πήγε κοντά στον Κύριό μας. Δεν πρόσεξε όμως και δεν ήταν ειλικρινής. Άρχισε να αφήνει την πόρτα της ψυχής του σιγά – σιγά μισόκλειστη. Το άνοιγμα λίγο – λίγο μεγάλωνε και ήρθε το ολέθριο κατάντημα. Στην αρχή ζήλεψε γιατί ο Χριστός μας πήρε στην Μεταμόρφωση τους τρεις μαθητές και όχι αυτόν, άρχισε να τους φθονεί και έφτασε στο μίσος ακόμα και στον διδάσκαλό του. Δεν ήταν κλέφτης από την αρχή. Όμως άρχισε σιγά – σιγά να κάνει αφαίμαξη από το βαλάντιο της παρέας. Κανείς δεν γεννιέται εγκληματίας. Καταντά εγκληματίας. Δεν είναι τρομακτικό να πέσουμε σε μικροσφάλματα. Τρομακτικό είναι να τα δικαιολογούμε. Η ζωή μας είναι μια αλυσίδα, της οποίας οι κρίκοι είναι τα μικροεπεισόδια. Τα μικρά και ασήμαντα δίνουν κρίσιμη κατεύθυνση σε ολόκληρη την ανθρώπινη ζωή. Τα κολοσσιαία οικοδομήματα δεν αποτελούνται από μικρούς και ασήμαντους μικρολίθους, από άμμο, από χώμα, από τη σκόνη του τσιμέντου; Κατά παρόμοιον τρόπο και οι μεγάλες ηθικές πτώσεις αρχίζουν από μικρές παρεκτροπές. Όταν βαδίζουμε στο δρόμο, συνήθως δεν σκοντάφτουμε στις μεγάλες πέτρες, γιατί τις βλέπουμε. Σε μια όμως πεπονόφλουδα ή σε ένα πυρήνα κερασιού εάν πατήσουμε απρόσεκτα, μπορεί να σπάσουμε τα πόδια μας. Αυτά διδάσκουν, ότι δεν πρέπει να περιφρονούμε τίποτε στον φυσικό και ηθικό κόσμο σαν δήθεν μικρό ή ασήμαντο. Ποια σημασία έχει μισός τόνος φωνής σε μια μουσική μπάντα; Κι όμως είναι ικανός να καταστρέψει ολόκληρη την μουσική αρμονία. Ένα εκατοστόμετρο κενό εάν παρεμβληθεί ανάμεσα σε δύο αλληλοσυνεχόμενους τροχούς μιας μηχανής, μπορεί να σταματήσει κάθε κίνηση.

Λένε ότι χάθηκε μια μάχη από ένα καρφί σε ένα πέταλο του αλόγου, πάνω στο οποίο βρισκόταν ο Στρατηγός. Δεν πρόσεξε το καρφί, που έφυγε από το πέταλο, το άλογο σκόνταψε, έριξε κάτω τον Στρατηγό, που τραυματίστηκε σοβαρά και πιάστηκε αιχμάλωτος από τους εχθρούς. Ο ακέφαλος στρατός έχασε την συνοχή του και νικήθηκε. Ένα ασήμαντο καρφί προξένησε καταστροφή ολόκληρου στρατεύματος.

Ένας Γάλλος διηγείται σε ένα βιβλίο του την εξής δραματική ιστορία, για να δείξει τι καταστροφές μπορούν να προέλθουν από μία ασήμαντη αμέλεια. Σε μια έπαυλη χάλασε η κλειδαριά του σταύλου και έμεινε άχρηστη. Ο ιδιοκτήτης παραμέλησε να την διορθώσει. Κάποια μέρα από την ακλείδωτη μάνδρα ξέφυγε ένα γουρουνάκι που φυλασσόταν εκεί. Όλο το προσωπικό της έπαυλης έτρεξε να συλλάβει το γουρουνάκι. Αυτή όμως η γενική κινητοποίηση κατέληξε σε τραγικά αποτελέσματα, γιατί ο κηπουρός, θέλοντας να ανακόψει τον δρόμο του χοίρου, επιχείρησε να υπερπηδήσει κάποιο χαντάκι, έπεσε όμως μέσα και έσπασε τα πόδια του. Η πλύστρα, που και αυτή έλαβε μέρος στην καταδίωξη του χοίρου, όταν γύρισε στο πλυσταριό, είδε τα απλωμένα ρούχα να καίγονται από ένα  σπινθήρα του φούρνου. Και ο βουκόλος, όταν γύρισε στον σταύλο, είδε την καλύτερη αγελάδα να τρέμει από τον πόνο, επειδή το πόδι της είχε σφηνωθεί σε μία ρωγμή του σταύλου. Τραγικός απολογισμός μιας αμέλειας τόσο ασήμαντης, να φτιαχτεί εγκαίρως η κλειδαριά. Δεν πρέπει να περιφρονούμε τίποτε το μικρό και στον φυσικό και στον ηθικό κόσμο. Ασήμαντες είναι οι σταγόνες του νερού, όμως μπορούν να δημιουργήσουν μεγάλο βαθούλωμα σε βράχο. Ολόκληρα νησιά υπάρχουν από συσσώρευση οστράκων και μαλακίων μικρών, που όμως στοιβάζονται το ένα πάνω στο άλλο και δημιουργούν ολόκληρες νησίδες.

Οι οικογενειακές τραγωδίες πόσες φορές δεν έχουν αιτία μια άστοχη λέξη και ένα μικρό εκνευρισμό. Οι λεπτομέρειες έχουν μεγάλη σημασία. Η τελειότητα στην πνευματική ζωή είναι άθροισμα λεπτομερειών. Και η καταστροφή στην πνευματική ζωή είναι κάποτε το αποτέλεσμα απρόσεκτης συσσώρευσης μικροσφαλμάτων.Αυτό το «δεν βαριέσαι, δεν είναι τίποτα σπουδαίο» μπορεί να μειώσει την αξία μας, να διαθέσει τους άλλους εναντίον μας και το χειρότερο να οδηγήσει σε κάποια πτώση και αποτυχία στη ζωή. Μικρή σταγόνα πετρελαίου καταστρέφει όλο το φαγητό. Μικρή σκόνη στην ατμόσφαιρα εμποδίζει την ορατότητα. Μικρή τρύπα στην χύτρα την καθιστά άχρηστη, μικρή τρύπα σκώρου στο ρούχο το κάνει ακατάλληλο, μικρά και αδιόρατα είναι τα μικρόβια , όμως αν τα αφήσουμε απρόσεκτα, υπονομεύουν τη ζωή μας. Είδατε πόσο πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και κατ’ επέκταση ως απόρροια, να μετράμε το πόσο γνήσιοι ορθόδοξοι είμαστε; Ούτε μικρό ψεματάκι, ούτε αθώα χαρτάκια, ούτε μικρή ακολασία, ούτε μικρή αδικία. Όποιος εύκολα κάνει τα μικρά, διατρέχει τον κίνδυνο να πέσει και στα μεγάλα. Ο Κύριός μας στην επί του όρους ομιλία είπε σαφώς, ότι δεν υπάρχουν μικρές και μεγάλες εντολές. Όλες είναι εξ ίσου άξιες πολλής προσοχής, εάν θέλει κανείς να ευαρεστήσει ενώπιον του Θεού.

Θα ήθελα να αναφέρω στο σημείο αυτό και μερικά πρακτικά προληπτικά μέσα για την αποφυγή ορισμένων μορφών αθυμίας στην πνευματική μας ζωή. Μην μένουμε ποτέ χωρίς κάποια απασχόληση. Οι ώρες της σχόλης καλό είναι να είναι γεμάτες με κάποιο ευχάριστο χόμπυ, ψυχαγωγία. Η αργία δεν ωφελεί. Η απασχόληση που μας αρέσει ξεκουράζει, βοηθά στην καλή διάθεση (π.χ. γραμματόσημα, βιβλία, περίπατο στην εξοχή – ο Κύριος δίδασκε στις εξοχές-). Μου έλεγε φίλος, πολύ πετυχημένος γιατρός, ότι στις ώρες που δεν έχει ιατρείο, ασχολείται με την κατασκευή έργων τέχνης, γλυπτών από σίδερο, χαλκό ή μπρούντζο. Έτσι ξεκουράζεται από τον κόπο του ιατρείου. Άλλος ασχολείται με τα ζώα, άλλος με την συγγραφή λογοτεχνικών βιβλίων. Εγώ προσωπικά, όταν θέλω να ξεκουραστώ πνευματικά, χαλαρώνω με το άκουσμα κάποιας καλής μουσικής. Η πνευματική ζωή δεν είναι μία συνεχής υπερένταση. Δεν είναι απώλεια χρόνου η υγιής ψυχαγωγία, είναι μάλιστα απαραίτητο στοιχείο, εάν θέλουμε να έχουμε ισορροπημένα νεύρα, καλή διάθεση και όρεξη δημιουργίας. Οι απροσεξίες μας διώχνουν τον Χριστό από την ψυχή μας και την ζωή μας. Η ταπείνωση και η μετάνοια τον θρονιάζουν στην καρδιά μας. Η παρουσία του δίδει χορτασμό στην ψυχή, ανακούφιση, ικανοποίηση, γλυκύτητα εσωτερική, ψυχική ευφροσύνη και διώχνει κάθε μελαγχολία από την καρδιά μας.

Για να υπερηφανευόμαστε ότι πληρούμε τον όρο «ορθόδοξος» δεν φθάνει μόνο ως προς το Δόγμα και τη λατρεία και τα μυστήρια της εκκλησίας μας να είμαστε συνεπείς, αλλά και να δείχνουμε ότι είμαστε ωραίοι άνθρωποι. Όχι ως προς την σωματική ομορφιά, αλλά την ψυχική. Και ποιους ονομάζουμε ωραίους; Αυτούς που έχουν πηγαία καλωσύνη, που εκδηλώνεται απλόχερα γύρω τους. Με το γελαστό πρόσωπο, την ευχάριστη διάθεση, την ηρεμία στις εκφράσεις, με την ευγένεια της ψυχής, με το γλυκό λόγο στο στόμα. Κυρίως όμως με την πραγματική αγάπη, την πλατειά, την ευρύχωρη, που χωράει όλους τους ανθρώπους. Χωρίς κακία, χωρίς εκδικητικές τάσεις, χωρίς ψυχική σμικρότητα. Αυτούς τους ανθρώπους τους πλησιάζεις και ξεκουράζεσαι. Αποπνέουν άρωμα ορθοδοξίας, κάνουν την συντροφιά και την παρέα ζεστή και όμορφη. Ξέρουν να χαίρονται και να λυπούνται με τους άλλους, είνναι ανεκτικοί, δεν παρεξηγούν εύκολα, δεν σκέπτονται πονηρά, δεν καταπιέζουν, δεν εξάπτονται με το παραμικρό, δεν κεραυνοβολούν τις γνώμες των άλλων, λησμονούν εύκολα κάποια πικρία, δεν προσβάλλουν τον συνομιλητή τους. Δεν κατηγορούν τους άλλους, δεν έχουν σύμπλεγμα μειονεκτικότητας, δεν είναι μεμψίμοιροι με βλέμμα σκοτεινό και θλιμμένο.

Εάν δεν έχουμε αυτά και άλλα πολλά, που δεν απαρίθμησα, ψυχικά χαρίσματα, πώς μπορούμε να διεκδικήσουμε τον μεγάλο τίτλο του σωστού ορθόδοξου πιστού και πολίτη μιας ορθόδοξης χώρας; Χρειάζεται ισόβιος αγώνας και προσπάθεια. Χρειάζεται άσκηση ταπεινώσεως για να μεταβάλλει η θεία χάρις την ψυχή μας και από αγριέλειον να την κάνει καλλιέλαιον. Διαφορετικά εκθέτουμε την χριστιανική μας ιδιότητα και στον εαυτό μας, αλλά πρωτίστως γινόμαστε αρνητικά παραδείγματα σε όσους προσπαθούν να κτυπήσουν την ορθοδοξία μας, πατώντας στις δικές μας ατέλειες και αδυναμίες. Έχουμε μεγάλη ευθύνη.

Πρωταρχικό ρόλο στην βίωση μιας γνήσιας ορθοδόξου χριστιανικής ζωής παίζει η θεία χάρις «η τα ασθενή θεραπεύουσα και τα ελλείποντα αναπληρούσα». Αλλά οι κινήσεις της θείας χάριτος κρύβουν πολλά μυστικά. Πάντοτε χρειάζεται η συνεργασία με τον ανθρώπινο παράγοντα. Δεν είμαστε ρομποτάκια τηλεκατευθυνόμενα, ούτε πιόνια στο σκάκι. Δεν επιδρά μέσα μας μαγικά η θεία χάρις. Χρειάζεται πάντοτε και η δική μας καλή διάθεση, και «η δική μας προσοχή» αλλά και «εργατικότης» και «επιμέλεια» και «φροντίδα ανύστακτη». Τότε μετράμε κατά αναλογία και κατά προσέγγιση το «πόσο ορθόδοξοι είμαστε».

Και θα τελειώσω αυτήν την εισήγηση, ως επίλογο του φρονήματος του ορθόδοξου χριστιανού, με κάτι που θεωρείται απαραίτητο μέσο για το αποτέλεσμα της σωτηρίας του ανθρώπου. Και δεν είναι άλλο από την διαφύλαξη της καρδιάς του. Αν θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι, χαρούμενοι, μακάριοι, πρέπει να προστατεύουμε την καρδιά μας (η εντολή του Θεού είναι σαφής και κατηγορηματική: «πρόσεχε σεαυτώ. Μη γένοιτο ρήμα κρυπτόν εν τη καρδία σου ανόμημα»). Ο Μέγας Βασίλειος προτρέπει «Με κάθε τρόπο και μέσο να φυλάμε την καρδιά μας, για να μην χάσουμε από εκεί μέσα την σκέψη και τη μνήμη του Θεού με ακαθόριστες φαντασίες των μάταιων πραγμάτων». Καθώς «το πλοίο από δύο αιτίες καταποντίζεται: ή από έξω από τα κύματα της θάλασσας, ή από μέσα με κάποιο παραμέλημα. Έτσι και η ψυχή, ή από έξω από των αισθητών πραγμάτων βλάπτεται, ή από μέσα από των κακών λογισμών και των παθών εν τη καρδία ευρισκομένων». Έχουμε ανάγκη από φρουρούς της καρδιάς. Ένας φρουρός είναι η ειρήνη του θεού. Καρδιά που ειρηνεύει από ολιγοπιστίες, ζήλειες και φθόνους, θυμούς και αισχρές επιθυμίες, είναι ασφαλής και προστατευμένη. Ένας φρουρός ακόμη καλός για την καρδιά μας είναι η προσευχή. Μακάρι να μπορούσε ο άνθρωπος να προσεύχεται διαρκώς, δεν θα είχε τίποτε να φοβηθεί. Ένας άλλος φρουρός είναι και η εργασία. Ας θυμηθούμε: «ο πατήρ μου εργάζεται καγώ εργάζομαι». Η εργασία των καλών έργων, η διακονία θεού και ανθρώπων, ο πολλαπλασιασμός των ταλάντων που μας χάρισε ο Θεός, είναι ανάγκη να γίνεται για την διαφύλαξη της καρδιάς μας. Και ένας ακόμη σημαντικός φρουρός είναι ο Άγιος Άγγελος, που έχει διαταγές να μας φρουρεί, διότι η καρδιά είναι το κέντρο της ψυχοσωματικής υποστάσεως του ανθρώπου. Πολύ σοφά η εκκλησία μας καθόρισε να προσευχόμαστε κάθε βράδυ στον φύλακα Άγγελό μας. Ο χώρος της καρδιάς είναι το κυρίως πεδίο μάχης με τον διάβολο και εκεί πρέπει να χτίσει ο χριστιανός τα καλύτερα τείχη και να εγκαταστήσει τις καλύτερες φρουρές.

Αν όλοι μας αποφασίζαμε να στρέψουμε το βλέμμα προς την εσωτερική κατάσταση, αν όλοι αποφασίζαμε να αφήσουμε για λίγο τα πολλά λόγια και να στραφούμε προς την καρδιά μας. Αν όλοι αποφασίζαμε να φτιάξουμε καλούς ανθρώπους, με καλή συμπεριφορά, με καλό χαρακτήρα με αρτιότητα, αγιότητα και τελειότητα. Αν όλοι αποφασίζαμε για τον καθαρμό της καρδιάς, για τον στολισμό της, για την ασφάλειά της, πιο πολύ από τον καθαρμό του σώματος και την ασφάλεια της υγείας μας, τότε θα γέμιζε η εκκλησία μας από αγίους και στρατευόμενους και θριαμβεύοντες και θα μπορούθσαμε εκ του ασφαλούς πλέον και με θεϊκή υπερηφάνεια να πούμε το πόσο ορθόδοξος είμαι, κοιτώντας κατάματα τον Θεό χωρίς ντροπή!

Ευχαριστώ για την υπομονή σας!